Het heeft geen zin om terughalen De Jong en Van der Vaart te overdenken
Vooralsnog snoert Louis van Gaal zijn oppositie de mond, zoals dat zo heet. Minzaam, met een milde en bijna spottende glimlach. Ergens van binnen buldert de bondscoach van het lachen. In de besloten ruimte van zijn eigen woning trekt hij een lange neus naar al die zeurende betweters. Wie wint, heeft meestal gelijk. Dat geldt ook voor Van Gaal. Zes punten uit twee duels, een doelsaldo van 6-1. Cijfers die internationaal aanspreken. Er was vrees voor een valse start in de WK-kwalificatie, net als in 2000. Maar Nederland voert samen met Roemenië de poule aan.
Wat valt er eigenlijk aan te merken op het keuze-beleid van de bondscoach? Natuurlijk beluistert Van Gaal heus wel al die praatprogramma’s vol critici en twijfelaars. In Boedapest, na afloop van de overtuigende zege, sloeg hij op zijn manier een beetje terug. Niet meer impulsief, zoals in het verleden, maar slim, zelfs diplomatiek en uitgekookt. Het zal ook hem niet zijn ontgaan dat de Hongaren zich dramatisch armoedig verweerden. Zwak was echt nog te positief uitgedrukt. Fijntjes gaf Van Gaal toe dat Hongarije na rust zeer ongeorganiseerd had gespeeld. Verder wilde hij niet gaan. Iedereen mocht een mening hebben. Maar hij weigerde mee te gaan in de diskwalificatie van uiterst armetierig en liet die beoordeling over aan de wijsneuzerige analisten.
Het verjongde en opgefriste Oranje acteerde in het Ferenc Puskas-stadion zonder meer beter dan tegen de Turken. Dat had uiteraard met de povere en lichtere tegenstand te maken, maar ook met een aantal verstandige correcties van de bondscoach. Dat is ook wel weer het voordeel en de charme van de veranderde Van Gaal. Net als bij een club schroomt hij niet fouten zo snel mogelijk te bekennen en uit te gummen. In Amsterdam tegen Turkije liet hij te vroeg de nog onrijpe Daryl Janmaat als rechtsback debuteren. Na 45 minuten zenuwachtig geploeter van de Feyenoorder herstelde de bondscoach zijn vergissing en wisselde hem voor Ricardo van Rhijn. Ook nog een groentje, maar wel begaafder als verdediger. Het avontuur met Tim Krul liep, ogenschijnlijk, minder funest af. De doelman van Newcastle United tastte een enkele keer verontrustend mis, maar de Turken waren aanvallend te onmachtig om dat af te straffen. Een blessure aan de linkerelleboog verhinderde de herverkiezing tegen Hongarije.
Van Gaal was ontevreden over het optreden van Maarten Stekelenburg in België. Maar in Boedapest bevestigde de goalie van AS Roma dat hij in de hiërarchie van Oranje nog altijd de eerste plaats bezet. Met zijn routine en rust valt hij onvoorwaardelijk te prefereren boven Krul of Michel Vorm. Tegen de chaotische Hongaren behoefde hij nauwelijks in te grijpen, maar die ene belangrijke redding in de tweede helft moet toch ook de bondscoach hebben overtuigd van de exacte rangorde. Een tweede debutant tegen Turkije presteerde onder de maat maar mocht zich toevalligerwijs meteen al revancheren in Hongarije. Jordy Clasie, net 21 jaar, absoluut een belofte maar pas een jaar geleden overgekomen van Excelsior, durfde in Amsterdam te weinig naar voren te passen. Met Leroy Fer klopte dat later meer. Maar de gangmaker van FC Twente moest tussentijds afhaken met een kapotte meniscus. En daardoor mocht Clasie het nogmaals proberen. Het herexamen leverde een ruime voldoende op.
De opstandig gekuifde dreumes van Feyenoord toonde meer lef, maar trof het ook dat de Hongaren het middenveld veelal verwaarloosden. Niettemin heeft de vrij drastische en riskante verjonging Van Gaal al direct geleerd dat hij zich over de bezetting van het middenveld amper zorgen behoeft te maken. Opties in overvloed, met de fysiek potige Kevin Strootman, Clasie, Fer, Adam Maher en vanzelfsprekend de nog immer schier onmisbare spelmaker Wesley Sneijder. Het heeft al geen zin meer om het terughalen van Nigel de Jong en Rafael van der Vaart nog eens te overdenken. Ook aanvallend kan de bondscoach voorlopig vooruit. Luciano Narsingh, Robin van Persie en Arjen Robben stralen dreiging en gevaar uit, met alle kans op meerdere doelpunten. Met Jeremain Lens en straks ook weer Derk Boerrigter beschikt Oranje over de nodige extra snelheid op de vleugels.
Klaas-Jan Huntelaar, Luuk de Jong en Bas Dost completeren in afdoende mate de reserves voor met name de spitspositie, waar Van Gaal niet onbegrijpelijk Robin van Persie momenteel zijn gang laat gaan. Alleen zal dan wel het spel van de ploeg zich wat meer specifiek moeten richten op de unieke gave van de Rotterdammer. Zelfs de verdediging van het Nederlands elftal lijkt zich te bevrijden uit de duisternis van het EK. Van Gaal vertrouwt daarbij op de jeugd maar dankt niet alle ervaring af. Types als Van Rhijn, Bruno Martins Indi, Stefan de Vrij en ook Jetro Willems kunnen de oudere generatie tamelijk vlot opvolgen. Maar ook Ron Vlaar en zelfs nog John Heitinga en Joris Mathijsen zijn nog alleszins bruikbaar voor het vervolg naar Rio.
De compleet geflopte Euro 2012 heeft aangetoond dat Oranje heel dringend toe was aan een grondige revisie. Van Gaal hanteerde prompt de bezem en begon driftig, zelfs iets te driftig, de stal uit te mesten. Hij had daarbij het geluk dat Turkije vreemd genoeg een te behoudende tactiek aanwendde. En dat Hongarije traditioneel ergens blind rondsloop in de onderste spelonken van de Europese middenmoot. Het succesverhaal van de bondscoach telt inmiddels twee fraaie hoofdstukken. Maar waar ligt de plot van het boek? Van Gaal moet zich kwalificeren voor het WK van 2014 en daar bij de eerste vier eindigen. De eerste opdracht lijkt haalbaar, al moet Nederland nog aantreden in Boekarest en Istanbul. En zullen de jongeren onderweg gegarandeerd nog eens over hun eigen fouten struikelen. De tweede eis is wellicht niet te realiseren, maar nog lang niet aan de orde. Oranje is hoe dan ook weggevallen uit de Europese top. Die neergang is al een jaar terug ingezet en leidde tot de vrije val op het EK. Maar ondanks alle kritiek en scepsis loodste Van Gaal het vlaggenschip uit stormachtig weer naar meer beschutte wateren. Hij gaf het elftal zijn zelfvertrouwen terug en vooral ook zijn teamspirit. De Eredivisie blijkt al met al toch voldoende sterk om met de nationale ploeg bovenin te kunnen meedoen in de Europese subtop. Dat is met alle respect geen onbelangrijke winst in vergelijking met het sombere perspectief eerder in deze sportzomer…
LEX MULLER
Sportjournalist sinds mensenheugenis. Schrijft al sinds 1966 over voetbal. Bezocht WK's vanaf 1974. Werkte tot 1994 voor kranten, waaronder twintig jaar bij het Algemeen Dagblad. Switchte daarna naar de televisie, maar legt zich sinds 1 januari 2011 volledig toe op sport op internet.