Het Nederlands elftal mist zelfkritiek en kent een verkeerd zelfbeeld

Het virus van het clubvoetbal heeft zich nu ook al vastgebeten in het Nederlands elftal. Eens het trotse vlaggenschip, maar al meer dan een jaar aan beide zijden lek geschoten en grotendeels gezonken. Wellicht dat het zich later in de herfst alsnog mag opgeven voor het EK in Frankrijk. Maar wat heeft het daar in feite te zoeken?

De nederlagen tegen zowel IJsland als Turkije waren bijna voorspelbaar. Het wegsturen van Guus Hiddink als bondscoach en het doorschuiven van Danny Blind zouden toch echt niet het verschil maken en de poort openen naar een positiever perspectief. Beiden hebben voor alles te maken met een vooral mentaal kwetsbare selectie, zonder winnaars en de noodzakelijke harmonie.

De twee wedstrijden binnen vier dagen golden als finales op weg naar Parijs. Zoiets vereist een over-mijn-lijk instelling, om het maar eens plat uit te drukken. De wil om meer te geven dan de tegenstander, zichzelf te overstijgen in agressie zonder door te slaan. Een beleving die als een vurige gloed iedere speler dient te omlijsten.

Het was weer eens teveel gevraagd van een lichting, die veel te gemakkelijk miljonair kan worden en zichzelf regelmatig overschat. Neem Luciano Narsingh als één van de voorbeelden. Gezegend met talent, onmiskenbaar. Maar zeker bij Oranje louter doorsnee en nimmer in staat om extra te vlammen. Of Memphis Depay, of hoe hij al niet wil worden aangesproken. Begaafd als geen ander, maar constant bezig met de verkeerde en ongewenste frivoliteit, en almaar verongelijkt mekkerend tegen de scheidsrechter.

Het Nederlands elftal kent geen zelfkritiek en heeft een onjuist zelfbeeld van zichzelf overgehouden aan de geflatteerde derde plaats op het WK in Brazilië. Met de bondscoach voorop hing het het echec tegen IJsland op aan het ongelukkige uitvallen van Arjen Robben en de domme rode kaart van Bruno Martins Indi. Ook Gregory van der Wiel kreeg een deel van de schuld, omdat hij onnadenkend een strafschop had veroorzaakt. Publiekelijk peperde Blind de twee zondaren dat nog eens meedogenloos en herhaaldelijk in. Waar is de tijd gebleven dat een trainer zijn spelers in bescherming neemt, ook na een slechte prestatie?

In Amsterdam wilden het team en de bondscoach nog wel toegeven dat IJsland op een sterkere eenheid leunde. Een ploeg met een ziel, één gedachte, een strakke discipline en hechte organisatie. Het model dat Nederland verzuimde mee te nemen van het laatste WK. In het hete Konya ging het volgens Blind en de spelers puur mis door persoonlijke fouten in de achterhoede. Inderdaad weer eens het zwakste deel van de formatie. Alle drie goals van de Turken ontstonden na slap verdedigen en konden als weggevertjes worden bijgeschreven in de lange reeks van blunders bij Oranje.

Turkije bleek kwalitatief behoorlijk minder dan IJsland, en lang niet zo stug. Hooguit goed voor de derde positie in de poule na de superieure koploper en Tsjechië. Maar het troefde desondanks Nederland werkelijk op alle fronten af. Toch durfde zelfs Blind na afloop te oreren dat Oranje voornamelijk had gedomineerd, misschien op het laatste kwartier na. Onzin en een bevestiging van een vertroebelde blik.

Wesley Sneijder beklaagde zich over een gebrek aan geluk. Maar zoiets moet je afdwingen, als het ware spelen met het mes tussen de tanden, nimmer versagen en strijden tot het bittere einde. Tollend van uitputting over de streep rollen. De grote vier heeft stilaan afgedaan, mogelijk met uitzondering van Robben, bij wie de ouderdom niettemin de kwaaltjes alleen maar nog meer zal oproepen. De jongere lichting telt teveel middelmaat en waant zich iets te vroeg al gearriveerd.

Het kan nog goed komen met de plaatsing van het EK. Maar de vette jaren zijn definitief voorbij voor het Nederlands elftal, dat nu ook kampt met het chronische verval van de Eredivisie. Leuk dat Bert van Oostveen, directeur betaald voetbal, nog in Konya zijn onvoorwaardelijke steun toezegde aan de geplaagde Blind. Ontslaan lost ook niets op. Gewoon berusten straks in 2018, in een zomer zonder de euforie van in elk geval het WK in Rusland en waarschijnlijk ook al eerder met het toernooi in Frankrijk.

LEX MULLER

Sportjournalist sinds mensenheugenis. Schrijft al sinds 1966 over voetbal. Bezocht WK's vanaf 1974. Werkte tot 1994 voor kranten, waaronder twintig jaar bij het Algemeen Dagblad. Switchte daarna naar de televisie, maar legt zich sinds 1 januari 2011 volledig toe op sport op internet.