‘Ik kotste bloed en werd wakker in een bed vol urine, ik wilde dood’

Het was 2007, na de zoveelste nacht vol drank en drugs. Geen slaap of eten, wel weer veel alcohol en cocaïne. Gelukkig voor Jeff Whitley bleek het na jarenlange destructie zijn laatste buitensporige avontuur. "Ik zag mezelf die nacht terug in de spiegel en dacht: ik weet niet wie deze gast is. Ik was mezelf compleet verloren", vertelt de oud-speler van onder meer Manchester City en de nationale ploeg van Noord-Ierland. De voormalig middenvelder is er anno 2020 juist alles aan gelegen om het cocaïnegebruik in het Verenigd Koninkrijk de kop in te drukken.

Het Verenigd Koninkrijk is in Europa het gebied met het meeste cocaïnegebruik. In de afgelopen tien jaar is het gebruik in Engeland, Wales, Schotland en Noord-Ierland zelfs met driehonderd procent gestegen. In 2019 gaf circa 2,7 procent van de mensen in het Verenigd Koninkrijk aan cocaïne te hebben gesnoven in het afgelopen jaar, aanzienlijk meer dan nummers twee en drie op de lijst Nederland en Spanje (2,2 procent). Met name jonge mensen komen steeds meer in aanraking met de harddrug. In 2018 gebruikte 4 procent van de mensen tussen de 15 en 34 jaar in het Verenigd Koninkrijk een of meerdere keren cocaïne, meer dan in bijvoorbeeld Nederland (3,7 procent), Spanje (3,0 procent) en Ierland (2,9 procent).

Jarenlang was Whitley (1979) een van de 'zombies' die onder invloed de dagen aan zich voorbij zag razen. De in Zambia geboren middenvelder was vanaf zijn tiende, samen met broer Jim, actief in de jeugdopleiding van Manchester City. In 1996 debuteerde Whitley voor the Citizens, de club waarvoor hij uiteindelijk 126 wedstrijden speelde. De twintigvoudig Noord-Iers international raakte in de loop der jaren echter uit de gratie, met in 2003 een definitieve overstap naar Sunderland. Later volgden dienstverbanden bij Wrexham, Notts County, Cardiff City, Stoke City, Woodley Sports en Northwich Victoria. Het was in Cardiff dat hij voor het eerst in aanraking kwam met cocaïne.

'Ik was meteen verkocht aan cocaïne'
"Ik weet nog goed dat Dave Jones (manager van Cardiff City, red.) op een gegeven moment tegen mij zei: Jeff, kom maar niet meer op de club. We blijven je wel betalen", aldus Whitley eerder tegenover de BBC. De oud-middenvelder kampte destijds al met een drankprobleem, waardoor hij regelmatig te laat was of zelfs helemaal niet kwam opdagen bij trainingen. In de auto van een vriend kwam hij voor het eerst in aanraking met cocaïne. "Ik had tot die tijd nooit drugs gedaan, wel alcohol en sigaretten. Toen Dave Jones dat tegen mij zei, dacht ik bij mezelf: ik heb nog nooit cocaïne gebruikt, laat ik dat eens proberen. Toen ik het voor het eerst deed: dacht ik meteen: wow, dit is wat ik gemist heb."

"Ik was meteen verkocht. Als je een verslaafde bent, kan je in een mum van tijd verknocht raken aan computerspellen, appjes versturen, eten... Maakt niet uit wat het is. Maar als het om harddrugs gaat, heb je een groot probleem." In gesprek met The Sun zegt Whitley dat niets hem tegenhield om het te proberen, aangezien hij toch niet naar de trainingen hoefde en dus ook geen drugstests hoefde te ondergaan. "Ik wilde me gewoon beter voelen. Met cocaïne op kon ik langer feesten, meer drinken. Maar je jaagt wel steeds naar het gevoel dat je had bij de allereerste keer dat je het had genomen. Je denkt steeds dat het volgende lijntje net als de eerste keer zal zijn. Ik werd er ook paranoia van. Bij iedere sirene, bij ieder geluid denk je dat 'ze' achter je aanzitten. Het is een griezelige toestand om in te verkeren."

In 2007 verbraste Whitley in twee maanden tijd dertigduizend euro aan drank, cocaïne en hotelkamers, geld dat bedoeld was voor zijn leven na het voetbal. Bij Wrexham belandde hij op een nieuw dieptepunt. "Ik kwam niet opdagen voor de laatste wedstrijd van het seizoen, want ik zat middenin een 'trip' die al een week duurde. De manager zette een zoektocht op touw en vond me in een bar. Hij vroeg of ik nog naar de training zou komen, maar ik weigerde. Hij stelde voor om het vrijdag te proberen. Ik antwoordde: Misschien. Vrijdag kwam en ging en ik was niet gegaan. Die wedstrijd was erg belangrijk, want als ze hadden verloren waren ze gedegradeerd. Mijn redenering om niet te gaan was dat ik een schande voor mezelf, mijn familie en mijn teamgenoten zou zijn geweest."

'Jammer genoeg was mijn broer er niet 'klaar' voor'
"De enige manier om in slaap te vallen was dat mijn lichaam zichzelf gewoon uitschakelde", memoreert Whitley de slechte nachten tijdens zijn verslaving. "Op sommige momenten zat ik te bidden om dood te mogen. Ik kotste soms bloed en werd vaak wakker in een bed vol urine en ander spul. Ik had ook steeds een ondraaglijke pijn in mijn rug." Whitley zakte verder weg door de drank en drugs: niets of niemand kon hem sturen behalve hijzelf. Toen de eerste suïcidale gedachten opspeelden, greep hij op een helder moment in en meldde hij zich de Sporting Chance Clinic, een liefdadigheidsinstelling, opgericht door voormalig aanvoerder van Arsenal en Engeland Tony Adams, die sporters met een verslaving een hersteltraject aanbiedt.

"De leugens, het bedrog, hoe ik mensen manipuleerde: je zou in nuchtere toestand je naasten nooit zo behandelen. Toen ik een paar dagen aan het afkicken was bij een vriend thuis, raapte ik de moed bij elkaar om mijn broer Jim te bellen. We huilden tranen met tuiten, want drugs scheurt families uiteen. Je naasten zien dat je jezelf aan het vermoorden bent." Whitley weet inmiddels waarover hij spreekt. In 2017 liet broer Jack het leven door een mengeling van drugs, waaronder cocaïne. "Ik weet hoe lastig het is voor naasten om hulp te kunnen bieden. Het was niet ongebruikelijk dat hij dagenlang spoorloos was. Ik was dat zelf ook vaak. Ik vertelde hem dat er een oplossing was. Wil je zo blijven leven? Of wil je met mij meegaan en dan laat ik je de weg zien? Jammer genoeg was hij daar niet 'klaar' voor."

Vandaag de dag zet Whitley zich namens de Professional Footballers' Association (PFA) in om verslaafden bij te staan. Het 'welzijnsteam' van de spelersbond in het Verenigd Koninkrijk helpt (oud-)voetballers met diverse problemen, zoals verslaving, angststoornissen of depressie. De donkere gedachten spelen af en toe nog op bij Whitley, maar verdwijnen ook weer rap. Het bezoeken van bijeenkomsten helpt de oud-middenvelder op het juiste pad te blijven. "Ik blijf naar bijeenkomsten gaan, want je ziet dan altijd de bange nieuwkomer die zich hulpeloos en bang voelt en misschien wel suïcidaal is. Het is een goede reminder dat ik ooit die persoon ben geweest."

Denk jij aan zelfmoord of maak je je zorgen om iemand anders? Bel 0900-0113 of chat via 113.nl