Pelé was erelid van Engelse achtsteklasser: ‘Zonder deze club bestond ik niet’

In de schaduw van voetbaltempels, miljardenballen en megalomane overnames leven er clubs in de marge. Waar de liefhebber nog het hof gemaakt wordt met historie, karakter en oprechte romantiek. Voor de rubriek Cultclubs leest Voetbalzone voor uit de sprookjesboeken van de voetbalbibliotheek. In deze editie: Sheffield FC, de oudste club ter wereld die de basis legde voor het voortbestaan van de sport.

Door Kevin van Buuren

Een kleine Engelse club, die acteert op het achtste nationale niveau, ziet op 8 september 2015 een piek in de bankrekening. Een investeringsmaatschappij uit Qatar maakt volgens Associated Press 100.000 Britse ponden over. Een opluchting voor Sheffield FC, dat al maanden geld inzamelt om terug te kunnen keren op de grond van Olive Grove. In 2001 verkaste de club naar een bescheiden thuis in Derbyshire, in een uiterste poging om te blijven voortbestaan. De immer roemruchte club is voorbijgestreefd door de lokale leiders Sheffield Wednesday en Sheffield United. Clubs die in 2023 beide promoveerden naar respectievelijk de EFL Championship (tweede niveau) en de Premier League.

Volgens AP is het nieuws ‘goede reclame’ voor de dan toekomstig gastheer van het WK, maar voorzitter van Sheffield Richard Tims ontkent dat. “Dit is geen manier van Qatar om zich naar binnen te worstelen. Het is een katalysator om mensen hun aandacht te nemen… een partnerschap tussen de new kids on the block en ’s werelds eerste voetbalclub die de nalatenschap van het voetbal beschermt.” De financiële steun vanuit Qatar is niet om geschiedenis te schrijven met de kleine club, maar eerder om geschiedenis niet verloren te laten gaan. Ook Hassan Al Thawadi, de secretaris-generaal van Qatars WK-comité die in 1990 rechten studeerde in Sheffield, onderschrijft dat. “Ik hoop dat kinderen ooit op deze locatie staan waar the beautiful game werd gecreëerd, zodat ze zien hoe ver het spel heeft gereikt en tot het eerste Midden-Oosterse WK heeft geleid.”

Want, ongeacht de erbarmelijke staat, Sheffield FC krijgt in Engeland en de wereld een grootse status toegedicht. Door de FIFA officieel erkend als ‘de oudste club ter wereld’. Daarnaast kreeg het van de voetbalbond de FIFA Order of Merit. Een onderscheiding voor hen die een significante bijdrage leverden aan het voetbal. Oud-spelers als Ferenc Puskás, Pelé, Johan Cruijff, Bobby Charlton en Franz Beckenbauer kregen die onderscheiding. Ook invloedrijke personen als Amerikaans Nobelprijswinnaar Henry Kissinger en Zuid-Afrikaans icoon Nelson Mandela. Er zijn echter slechts twee clubs die de titel verdienden volgens de FIFA. In het jaar 2004 werden het Koninklijke Real Madrid en het volkse Sheffield FC geëerd om hun inzet in de sport.

Geboorte van een sport
Als ’s werelds oudste club draagt Sheffield de toepasselijke bijnaam The Club. Een van de uitvinders en vormgevers van het voetbal. Rond 1855 organiseren cricketspelers Nathaniel Creswick en William Prest zo af en toe wat potjes ‘balletjetrap’. Dit leidt op 24 oktober 1857 tot een serieuze vergadering bij het Parkfield House, in het lokale Highfield. Daar wordt de basis gelegd voor Sheffield Football Club, een plaatselijke vereniging waar een nietszeggend spel wordt gespeeld dat nooit groter zou worden dan cricket. Onder leden worden wedstrijden georganiseerd zoals ‘getrouwden tegen singles’, of ‘professionals tegen de rest’. Maar steeds meer primeurs volgen.

Sheffield FC is namelijk niet alleen de eerste club. Ook de eerste set officiële regels komen uit een vergadering geleid door Creswick en Prest. Zij beginnen het spelletje serieus te nemen en publiceren in 1859 the Sheffield Rules. Het betreft een soort woordenboek dat beschrijft wat een hoekschop is, een vrije trap en, ook al is het maken ervan in deze ruwe jaren een uitdaging, een overtreding. Een jaar later wordt zo’n drie mijl verderop medegeschiedschrijver Hallam FC opgericht. Clubvoetbal kan niet bestaan met maar één club. Daarmee is ook de eerste rivaliteit een feit. Op 26 december 1860 spelen de twee de eerste derby, zonder dat iemand al weet wat dat is. Beide teams stellen zestien spelers op, buitenspel bestaat nog niet en de eerste aanname lijdt niet onder polletjes, het mag namelijk met de hand. Sheffield wint met 2-0 en grondlegger Creswick maakt de eerste goal ooit. Niemand verwacht dan dat er 160 jaar later nog steeds traditioneel op 26 december gevoetbald zal worden, op een zogenaamde Boxing Day. Het wordt echter in gang gezet door de eerste Rules Derby. Zo genoemd omdat, in een tijd waar de meeste mensen, scholen en instanties zelf hun regels bedachten, er twee clubs bestonden die sportief dezelfde Sheffield Rules hanteerden.

Op een lijn
In 1863 wordt uiteindelijk de Football Association opgericht, een officiële voetbalbond. Nu meer clubs uit de grond schoten, kon er een club opgericht worden voor clubs. Er volgt ook een officiële set FA-regels, maar nog niet iedereen houdt zich eraan. Op 2 januari 1865 spelen Sheffield en het nieuw opgerichte Nottingham Forest tegen elkaar volgens de Nottingham Rules: achttien tegen achttien. Meerdere wedstrijden met verschillende regelsets volgden. Wie iets als eerst bedenkt, wil altijd gelijk hebben. Pionier Sheffield FC neemt daarin poleposition. Wanneer in 1867 het eerste toernooi wordt gespeeld, gewonnen door Hallam, volgt men de Sheffield Rules. De FA voelt zich overklast en denkt erover te stoppen, maar middels een steunende brief vraagt Sheffield FC de bond om haar goede werk voort te zetten. In 1878 gaan Sheffield en andere clubs eindelijk overstag; voortaan wordt er elf tegen elf gespeeld, volgens de officiële FA Laws of the Game.

Zoals de uitvinding van de gloeilamp niet de wereld over kon gaan zonder dat iedere maker het juiste gloeidraad gebruikte, zo moest ook het voetbal een uniform kader krijgen om zich als sport te manifesteren. Onder de FA Rules wordt in 1872 de eerste interland gespeeld, tussen Engeland en Schotland. Daar staat Sheffield-speler Charles Clegg op het veld. Hij zal later de naam Napoleon of Football krijgen. Clegg wordt in 1890 voorzitter van de FA en vecht zijn hele leven tegen de professionalisering van de sport, dat in 1885 toch officieel plaatsvindt. Vanwege het immense krachtsverschil met de profs vraagt Sheffield de bond nog om een FA Amateur Cup op te richten, maar tevergeefs. Symbolisch en tragisch sterft in dit jaar ook oprichter William Prest, zoals ook het voetbal volgens Clegg zal sterven. Hij is van mening dat geld de sport zal corrumperen. “Geen man verdwaalt op een rechte weg”, zegt hij regelmatig. Zo ver zal het vast niet komen, denken zijn vele tegenstanders…

Als een traditioneel strijder tegen professionalisering, vindt men Sheffield nooit terug in de hoge regionen van het Engelse voetbal. Desondanks blijft de club te boek staan als pionier van de sport. In 2007 viert Braziliaanse legende Pelé in Engeland het 150-jarig bestaan van de club. “Zonder Sheffield, zou ik [als voetballer] er niet geweest zijn”, zegt hij voordat hij een wedstrijd tussen de lokale club en Internazionale bijwoont. Daarnaast toont hij voor het eerst in veertig jaar de handgeschreven Sheffield Rules aan een geprivilegieerd publiek. Regels uit een tijd waar de VAR slechts fictie kon zijn, die zijn ingehaald door de jaren. Zoals ook Sheffield, dat tegen alle waarden van Sir Charles Clegg in geld uit Qatar moet aannemen om terug te keren op de grond waar het ooit allemaal begon, nooit meer groter zal worden dan zijn eigen geschiedenis. Clegg zal het niet eens gewild hebben: Sheffield moet altijd staan voor hoe voetbal begon, niet onderdeel zijn van hoe het misschien ooit aan haar einde zal komen.