Wat is Ajax nu daadwerkelijk opgeschoten met de winterse trainerswissel?

AMSTERDAM - Als een lichtelijke donderslag bij heldere hemel kondigde Ajax in december het ontslag van Marcel Keizer aan. Een week later stelden de Amsterdammers Erik ten Hag, die werd weggehaald bij FC Utrecht, aan als nieuwe trainer. Onder het bewind van de 48-jarige oefenmeester wist Ajax PSV niet te achterhalen in de titelstrijd, terwijl er tijdens het laatste competitieduel met Excelsior (1-2) zelfs al spreekkoren als ‘Erik, rot op’ te horen waren. Wat is Ajax opgeschoten met de trainerswissel? Een analyse van Voetbalzone aan de hand van statistieken van Opta.

Door Chris Meijer

Direct na zijn entree werd al duidelijk dat Ten Hag het bij Ajax anders wilde aanpakken dan zijn voorganger. Het voornaamste verschil: onder het bewind van de Tukker wordt er langer, vaker en met een hogere intensiteit getraind. Ten Hag kondigde aan om ‘andere accenten’ aan te brengen in het spel van Ajax en op een ‘methodische wijze’ zou hij zijn filosofie doorvoeren in de hoofdstad. “Dus niet van één naar honderd schakelen. We willen en moeten verbeteren. Goed is niet goed genoeg”, sprak hij tegenover Trouw. Ten Hag haalde zijn spelers eerder terug van kerstvakantie, om elkaar beter te leren kennen, en nam een 25-koppige selectie mee op trainingskamp naar Portugal. In de Algarve bleek dat de nieuwe trainer van Ajax het liefst achter gesloten deuren werkt. In het voor hem meest gunstige scenario wordt er zo vaak mogelijk besloten getraind.

In drie weken moest Ten Hag zijn formatie klaarstomen voor zijn eerste wedstrijd als trainer van Ajax, in eigen huis tegen Feyenoord. De Amsterdammers wonnen met 2-0 van de aartsrivaal en bleven vervolgens ook tegen FC Utrecht (0-0), NAC Breda (3-1), Roda JC Kerkrade (2-4), FC Twente (2-1), PEC Zwolle (0-1) en ADO Den Haag (0-0) ongeslagen. De 3-2 nederlaag tegen Vitesse leverde samen met de remise tegen ADO echter onherstelbare schade op in de titelstrijd, die door PSV in het slot werd gegooid met een 3-0 overwinning op de ploeg van Ten Hag. Ajax eindigde het seizoen uiteindelijk op de tweede plaats, met een achterstand van vier punten op PSV. Onder het bewind van Ten Hag werd er twaalf keer gewonnen, twee keer gelijkgespeeld en twee keer verloren. Ten Hag verloor dus tien punten, terwijl er gemiddeld 2,38 punten per wedstrijd gepakt werden.

Voorganger Keizer won evenveel competitiewedstrijden: twaalf stuks. In de eerste seizoenshelft speelde Ajax twee keer gelijk, terwijl er drie keer verloren werd. Onder Keizer pakten de Amsterdammers gemiddeld minder punten (2,24), al ontloopt het elkaar niet veel. Daarnaast verloor Ajax voor de winterstop dus meer punten (dertien) dan erna (tien). Puur op basis van de resultaten heeft de trainerswissel dus wel een positief effect gesorteerd, al kan je je afvragen wat er was gebeurd als Keizer aan was gebleven. De oefenmeester, die mede door de dramatische gebeurtenis met Abdelhak Nouri in de voorbereiding een lastige aanloop kende, leek de boel juist aardig op de rit te hebben in de laatste maanden van 2017. Ajax won in december met 3-0 van PSV, in wat door sommigen bestempeld wordt als de beste wedstrijd van het seizoen, en was de koploper op gegeven moment tot op vijf punten genaderd.

De uitschakeling van Ajax in de KNVB Beker door FC Twente, dat na strafschoppen te sterk was, bleek voor de clubleiding reden om afscheid te nemen van Keizer. Er waren intern al een tijdje twijfels over het functioneren van de oefenmeester en de bekeruitschakeling bleek een aanleiding om hem de laan uit te sturen. Ajax was eerder in het seizoen al uitgeschakeld in Europees verband na een dubbele remise tegen OGC Nice (1-1 uit, 2-2 thuis) in de voorronde van de Champions League en een dubbele nederlaag tegen Rosenborg BK (0-1 en 3-2) in de voorronde van de Europa League, terwijl de verwachtingen juist torenhoog waren nadat vorig seizoen de finale van de Europa League werd behaald. De erfenis van de vertrokken Peter Bosz leek te zwaar voor de relatief onervaren Keizer, die het voetbal van Jong Ajax naar de ArenA moest brengen. “Ik gaf aan dat dit kon, dat ik daar het volle vertrouwen in had, maar dan had ik wel drie dingen nodig”, zei Keizer in gesprek met Voetbal International.

“Twee aanvallende vleugelverdedigers voor mijn speelwijze en een assistent op wie ik blind kon vertrouwen en die van waarde zou zijn voor mijn visie. Volgens mij geen gortige eisen”, aldus Keizer. Wat hij tevergeefs verlangde, kreeg Ten Hag in januari wel. Met Nicolás Tagliafico en Rasmus Kristensen verwelkomde Ajax twee (aanvallende) vleugelverdedigers, terwijl de oefenmeester met Alfred Schreuder zijn eigen assistent mocht meenemen. De Argentijn is in ieder geval een absolute aanwinst gebleken en zorgde tot dusver in vijftien wedstrijden voor één doelpunt en twee assists. Verder was Tagliafico met de meeste tackles (44) en gewonnen duels (116) in 2018 ook in verdedigend opzicht belangrijk. Kristensen maakte nog geen onuitwisbare indruk en liet zich in aanvallend opzicht nog niet gelden. De Deen, die pas vijf keer een basisplaats kreeg, zorgde gemiddeld per wedstrijd wel voor de meeste tackles: 3,73.

Aanvankelijk kreeg Ten Hag de kritiek dat hij met zijn ietwat realistische filosofie niet bij de ‘huisstijl’ van Ajax zou passen. “Ajax staat voor dominant, attractief voetbal. En daar staat Erik ten Hag ook voor. In Duitsland noemen ze mij de balbezit-trainer”, counterde Ten Hag tegenover FOX Sports. Uit de statistieken blijkt inderdaad dat Ajax met de Tukker als trainer niet minder aanvallend speelt dan onder Keizer. Zo werd er onder Ten Hag gemiddeld per wedstrijd vaker geschoten (22,7 op 21,8) en creëerden de Amsterdammers meer kansen (16,8 om 16,5) dan onder Keizer. In de tweede seizoenshelft leverde Ajax bovendien meer passes af op de vijandelijke helft (349,8 om 320) en had men meer balcontacten in het strafschopgebied van de tegenstander (37,1 om 36,6).

Eén ding deed het Ajax van Keizer gemiddeld per wedstrijd beter: scoren. In de eerste zeventien competitiewedstrijden scoorden de Amsterdammers 51 keer in de Eredivisie, gemiddeld 3 keer per wedstrijd. Met Ten Hag aan het roer werd er 35 keer gescoord, wat een gemiddelde van 2,2 doelpunt per wedstrijd oplevert. Een verklaring daarvoor is dat Ajax met Keizer een stuk effectiever was. Het verwachte aantal goals, een statistiek die aan de hand van een groot aantal variabelen aangeeft hoe groot de kans is dat een mogelijkheid resulteert in een doelpunt, lag lager (2,7) dan het daadwerkelijke aantal treffers (3). Sinds het aantreden van Ten Hag is Ajax een stuk minder effectief, want men maakt minder doelpunten (2,2) dan verwacht (2,8). Dat is ook deels te verklaren door het feit dat de Amsterdammers in 2018 per wedstrijd een stuk vaker van buiten het strafschopgebied schoten (10,2 om 8).

Ook in verdedigend opzicht presteert Ajax sinds de winterstop iets beter op het eerste oog. Gemiddeld krijgt men minder schoten tegen (9,8 om 10,5), waardoor het aantal verwachte tegendoelpunten ook gedaald is (1 om 1,1). Het enige getal waar het écht om gaat, namelijk het aantal tegendoelpunten, is wel licht in het voordeel van Keizer. In de eerste heenronde incasseerde Ajax 0,9 tegendoelpunt per wedstrijd, terwijl dat gemiddelde na de winterstop 0,1 hoger is. Bij zijn aantreden werd al gesteld dat Ten Hag in defensief opzicht de gaten moest dichten, maar dan is dit voorlopig nog maar gedeeltelijk gelukt. De oefenmeester zei in gesprek met Het Parool in ieder geval dat hij zichzelf absoluut geen defensieve trainer vindt. “De intentie van hoe ik met Ajax wil spelen, die zie je wel terug, maar in de uitvoering nog niet altijd. Mensen plakken er graag meteen een stempel op; ik zou een defensieve trainer zijn. Maar als je weet waar ik vandaan kom, hoe ik ben opgeleid als voetballer, wie mijn voorbeelden zijn als trainer, dan valt dat niet te rijmen.”

Sinds het aantreden van Ten Hag presteert Ajax dus op een aantal vlakken iets beter, maar desondanks is er veel kritiek op zijn functioneren. Buiten de kritiek bestaan er ook intern twijfels over het functioneren van Ten Hag, zo schreef De Telegraaf afgelopen week. De krant stelde dat het ‘robotvoetbal dat de oefenmeester probeert in te slijpen de spelers murw beukt’ en dat hij weinig sympathie wekt met zijn ‘rechtlijnige houding en gebrekkige communicatie’. Veel zal dan ook afhangen van de start van volgend seizoen, waarin Ajax zich moet zien te plaatsen voor de Champions League. Ten Hag heeft nu in ieder geval een volledige voorbereiding om zijn ploeg klaar te stomen voor het seizoen en indien hij de groepsfase van het miljardenbal weet te bereiken, zal de situatie er over een aantal maanden heel anders uitzien. In eerste instantie was er namelijk ook kritiek op de aanstelling van Bosz.

Na een succesvol seizoen, waarin de Europa League-finale werd behaald met overwegend attractief en dominant voetbal, waren alle twijfels over Bosz verdwenen. De nodige fans zien de oefenmeester, die in december ontslagen werd bij Borussia Dortmund, dan ook graag terugkeren in Amsterdam. Het aantal schoten (20,9), gecreëerde kansen (15,5) en verwachte doelpunten (2,4) lagen onder het bewind van Bosz echter lager dan onder zowel Keizer als Ten Hag. Alles valt of staat dus met succes en dat weet Ten Hag ook. Het is aan de oefenmeester om zijn filosofie in de voorbereiding op volgend seizoen verder door te voeren, al is hij uiteraard ook afhankelijk van de gebeurtenissen op de transfermarkt. Onder meer Hakim Ziyech, André Onana, Justin Kluivert, Matthijs de Ligt en David Neres werden reeds gelinkt aan een transfer, al gaat Ten Hag er voorlopig vanuit dat alleen Ziyech vertrekt. Hoe dan ook: Ten Hag lijkt een deel van zijn krediet bij een deel van de achterban reeds te hebben verspeeld en er moet een en ander veranderen om dat krediet terug te krijgen...