Mijn eeuwige nummer 10

Zo af en toe zijn er momenten in het voetbal waar je hart sneller van gaat kloppen. Drie weken geleden had ik weer zo’n moment. Ongeveer 3000 toeschouwers aanschouwden op een doorsnee zaterdagmiddag de verrichtingen van de plaatselijke voetbalclub AC Oulo, te Finland. Degradatiekandidaat FC Lahti is op bezoek, en de stand is 1-1. Het is de 87e minuut wanneer een corner wordt weggewerkt uit het strafschopgebied. Blind word de bal teruggerost in de zestien van AC Oulo. En dan, een moment van magie. Tussen twee verdedigers in ontvangt de nummer 10 de bal met zijn rug naar de goal, om deze vervolgens met zijn borst een halve meter boven zijn hoofd te brengen. De benen zwiepen de lucht in, de bal ploft in het net. Keeper kansloos, de mensen staan op de banken. 39 jaar oud staat 'De man van glas' op en juicht. Zijn naam: Jari Litmanen.

20 februari 1971 komt Jari Olavi Litmanen ter wereld als zoon van Olavi en Liisa Litmanen. Een echte voetbalfamilie, getuige het feit dat vader Litmanen uitkomt voor Reipas Lahti, de club waar ook zijn moeder op het hoogste damesniveau uitkomt. Al op zevenjarige leeftijd blijkt Jari een ambitieuze jongen, wanneer hij in een opstel voor school schrijft dat hij ooit zal spelen voor een Europese topclub. Het ontbreekt hem op jonge leeftijd niet aan sportief talent, want Jari blijkt naast zijn voetballend vermogen tevens uit te blinken in ijshockey. Op veertienjarige leeftijd besluit Jari zich echter volledig te richten op een carrière in het voetbal. Hij vertelt later: “Het was een moeilijk moment voor mij, om te kiezen tussen ijshockey en voetbal. Maar mijn voetbalhart bleek groter te zijn. Tijdens mijn laatste ijshockeywedstrijden was ik in gedachte op het voetbalveld.” Het bleek een juiste keuze te zijn. Jari word ontdekt door Harri Kampman, coach van Reipas Lahti, die tevens verantwoordelijk is voor de ontdekking van Sami Hyypiä en Joonas Kolkka. Op 3 maart 1987 debuurt Jari op zestienjarige leeftijd in het eerste elftal van Reipas Lahti.

Zijn eerste jaren in het Finse voetbal zijn uiterst succesvol bij achtereenvolgens Reipas Lahti, HJK Helsinki en MyPa 47. In 1990 en 1991 wordt Jari verkozen tot Fins voetballer van het jaar, een prijs die hij zeven keer achter elkaar zou winnen. Litmanen ontstijgt het niveau van de Finse competitie en beseft zich dat wanneer hij zich wilt doorontwikkelen, een overstap naar het buitenland een noodzaak is. Tijdens stageperiodes bij onder andere PSV, Leeds United en Barcelona weet hij echter geen club te kunnen overtuigen van zijn kunnen. In de zomer van 1992 is Ajax op zoek naar een vervanger voor Dennis Bergkamp. Scout Ton Pronk weet het talent van Litmanen wel op waarde te schatten en Ajax huurt de Fin voor één jaar.

Hoewel Jari in zijn eerste seizoen bij Ajax tot slechts twaalf optredens komt, besluiten de Amsterdammers hem definitief over te nemen van MyPa. Onder Louis van Gaal groeit Litmanen uit tot de absolute uitblinker van het Gouden Ajax van de jaren negentig. Met zijn tactisch inzicht en fluwelen techniek weet hij menig verdediging open te snijden. Het hoogtepunt van zijn carrière beleeft Jari op 24 Mei 1995 in het Ernst Happel Stadion te Wenen. AC Milan wordt met 1-0 verslagen in de finale van de UEFA Champions League. Jari vergroot zijn populariteit bij de supporters van Ajax door na de winst in de Champions League zijn liefde voor de club uit te spreken. Waar spelers als Clarence Seedorf, Peter van Vossen en John van den Brom voor de buitenlandse centen kiezen, geeft hij aan: “De sfeer bij Ajax gaat boven het geld van Italië. Beter dan bij Ajax krijg ik het waarschijnlijk nooit, dus ik blijf. Ik heb alles te danken aan Ajax. Dat wil ik de club op deze manier laten weten.”

Op 16 Mei 1999 neemt Ajax toch afscheid van haar meest succesvolle buitenlandse voetballer aller tijden. Na zeven jaar, 212 wedstrijden en 119 doelpunten en talloze blessures gaat hij zijn leermeester van Gaal achterna richting Barcelona. In twee jaar weet hij door veel blessureleed echter geen potten te breken, en Jari vertrekt naar zijn jeugdliefde Liverpool. Zijn verblijf in de havenstad loopt uit op een deceptie. Bij The Reds komt Litmanen weinig aan spelen toe, mede door (opnieuw) veel blessures. Na twee seizoen geeft Jari in een interview met The Sun aan zich ‘doodongelukkig te voelen’. De club besluit hem transfervrij te laten gaan en Galatasaray toont verregaande interesse. Wanneer er echter een telefoontje uit Amsterdam komt, zit Litmanen direct weer op het vliegtuig.

Bij terugkomst in Amsterdam wordt Jari door zo’n duizend supporters op het trainingsveld verwelkomt. De nummer 10 is terug. Weer heeft Jari echter veel last van fysieke ongemakken wat hem de bijnaam 'De man van glas' oplevert. Na twee jaar kwakkelen besluiten Litmanen en Ajax in goed overleg zijn contract te ontbinden. In de daaropvolgende jaren zwerft Litmanen rond door Europa waar hij onder andere Finland, Zweden, Engeland en Duitsland aandoet. Nergens weet hij meer zijn oude niveau te halen en herhaaldelijk fysiek ongemak leidt tot meer teleurstellingen bij de sympathieke Fin. Hij weet echter van geen ophouden. Nu, op 39-jarige leeftijd speelt de Fin nog steeds bij FC Lahti, momenteel dertiende op het hoogste Finse niveau.

Jari Litmanen behoort waarschijnlijk niet tot de beste voetballers van de wereld, maar hij was letterlijk degene van wie ik een poster boven mijn bed had hangen. Nooit heb ik een betere nummer 10 bij Ajax zien spelen, en ik denk dat die er ook niet zo snel zal komen. Na zijn vertrek bij Ajax in 2004, heb ik weinig meer van Jari gezien. Maar wanneer er zo nu en dan weer eens een berichtje doorsijpelt uit het koude noorden, gaat mijn hart weer sneller kloppen. Vandaag, op 10-10-10 wordt Finland's grootste voetballer allertijden geëerd met een standbeeld in zijn geboorteplaats Lahti. In mijn optiek is er geen speler die deze meer verdient dan mijn eeuwige nummer 10.