Pfaff: ‘de doelpuntenclown’ die België en Bayern München groot maakte

Jean-Marie Pfaff was een Belgisch doelman die acrobatisch en uiterst effectief was tussen de palen, maar theatraal en extravert buiten het veld. Er werd vaak gezegd dat iedereen die in het doel staat een zekere mate van waanzin moet hebben. Pfaff, de eerste grote keeper in de geschiedenis van België, komt perfect tot uiting in dit cliché over keepers. Het verhaal over ‘de doelpuntenclown’ die België en Bayern München groot maakte.

De 1.80 meter lange doelman had buitengewone kwaliteiten, waardoor hij veel groter leek dan hij in werkelijkheid was. Pfaff was altijd in voor entertainment en had een clowneske persoonlijkheid, dat vooral in interviews met journalisten naar boven kwam. Op het veld had hij fleurige shirts en enorme handschoenen.

Hobby voetballer
Pfaff werd geboren op 4 december 1953 en groeide op in een groot gezin van twaalf kinderen, met vijf broers en zes zussen. Zijn ouders waren tapijtverkopers die hun kraam van stad naar stad verhuisden op de Vlaamse vlakte. Daarvoor woonde en bracht hij zijn jeugd door in een woonwagen in het centrum van Antwerpen. “Tot mijn huwelijk woonde ik in een caravan”, zei de voormalig doelman tegen de UEFA. “Het zijn fantastische mensen die zo leven. Ik, mijn broers en mijn zussen hadden een gelukkig leven omdat de mensen om ons heen erg sociaal waren. Er was warmte, genegenheid, vriendschap, en we werkten, leefden en speelden samen, en zorgden voor elkaar. Het was een grote en gelukkige familie.”

Het mooie plaatje kreeg een flinke opdoffer toen zijn vader Honoré stierf op het moment dat Pfaff twaalf jaar oud was. Als jongen werkte hij op een postkantoor en in een textielfabriek om eten en kleren te kunnen kopen. Hij begon met voetballen in buurttoernooien met het team dat hij samen met zijn broers had opricht, 'De Rode Duivels'. Exact dezelfde naam als de spelers van het Belgische nationale team. Door zijn overgewicht werd hij vaak tussen de palen gezet.

Op achttienjarige leeftijd ging hij naar KSK Beveren. Pfaff hield zich aan de belofte van zijn vader en begon aan een carrière als keeper. Hij klom al snel in de hiërarchie, ook al was het in het begin lastig te combineren met zijn werk. “In het begin was voetbal een hobby, want ik had een gewone baan”, gaf hij aan tegen de UEFA. “Ik moest elke dag met de fiets van Beveren naar Sint-Niklaas, regen of zon. Het was 25 kilometer.” In 1974 trouwde hij met Carmen en runde hij samen met zijn vrouw een sportwinkel tot hij de eerste doelman werd van Beveren. Dat gebeurde in 1976, toen de nieuwe trainer Guy Thys uit België besloot de selectie van de Rode Duivels te verjongen voor het EK van 1976.

Held van België tussen Europese en Wereldkampioenschappen
Pfaff werd opgeroepen en met hem ook andere jonge beloften zoals Willy Wellens, René Verheyen en Michel Renquin die in de nationale ploeg belandden. En het debuut van de doelverdediger van Beveren was memorabel. Pfaff debuteerde in de kwartfinales tegen het Oranje van Johan Cruijff. Hij deed zijn best, intimideerde Neeskens onder de ogen van de Italiaanse scheidsrechter Alberto Michelotti, en zorgde ervoor dat hij een strafschop miste.

De Rode Duivels kwamen op voorsprong dankzij een doelpunt van Roger van Gool, maar daarna maakte Nederland gelijk via Johnny Rep en verloor uiteindelijk met 1-2 na een knappe boogbal van Cruijff. Pfaff ging glimlachend en alsof er niets gebeurd was het veld af om de tegenstander met nummer veertien te feliciteren. “Niemand begreep me, hij zal het uitleggen, maar Cruijff had een prachtig doelpunt gemaakt en mijn gevoel voor sportiviteit dwong me hem een compliment te geven.”

In het nationale team was Pfaff een grote hoofdrolspeler in het Europees kampioenschap van Italië in 1980. Het was namelijk mede dankzij de reddingen van de doelman dat België de finale bereikte tegen West-Duitsland, dat daarna echter met 2-1 verloor. Maar België was een van de opkomende nationale teams met Pfaff als uitblinker.

Er werd zo uitgekeken naar het WK 1982 in Spanje. De zelfbenoemde 'doelclown' haalde een hoog niveau, maar zijn Spaanse avontuur was korter dan verwacht. In de derde wedstrijd tegen Hongarije, botste hij met Eric Gerets en beiden gingen knock-out en werden gedwongen naar huis terug te keren. Zonder de twee sterspelers vloog België er na de tweede groepsfase uit. “Als Eric en ik niet geblesseerd waren geraakt had België de finale kunnen bereiken en... gewonnen. We zouden voor niemand bang zijn geweest, niet voor Brazilië en niet voor Italië.”

Pfaff verdedigde ook het Belgische doel op EK in 1984, een toernooi waarin de Rode Duivels niet verder kwamen dan de groepsfase en eindigde als derde in Groep A achter Frankrijk en Denemarken. Twee jaar later kwalificeerde België zich voor het WK in Mexico. Dat WK werd een hoogtepunt in de carrière van de Belgische doelman, die een van de grote uitblinkers werd. Pfaff had een zware blessure opgelopen en concurreerde met Jacky Munaron van Anderlecht. “Als je weer basisspeler bent bij Bayern, dat beloofde trainer Thys hem, ga je naar Mexico.”

België werd de verrassing van het WK. Pfaff, die door de Mexicanen benoemd werd tot 'El Simpatico' of 'The Nice One', vanwege zijn eeuwige glimlach, kwam zijn belofte na met geweldige reddingen (vooral die tegen de Sovjet-Unie in de achtste finale) en sleepte zijn ploeg naar de halve finale. Het kleine België verloor van het Argentinië van Diego Maradona, dat met twee doelpunten een einde maakte aan de droom van de Rode Duivels.

“De gemoedstoestand van de groep vóór de wedstrijd leek op wat men ademde in de kleedkamer voor de finale van het EK van 1980. In beide gevallen waren we ervan overtuigd dat we geen kans hadden. Wij hadden ook veel respect voor Duitsland en voor Argentinië. Als ik Maradona onze hele verdediging uit zie dribbelen, denk ik dat als er een man als Ludo Coeck was geweest, Diego nooit zo'n prestatie had kunnen leveren.”

België eindigde als vierde, nadat het de troostfinale met 4-2 verloor van het Frankrijk van Michel Platini. Bij thuiskomst werd het team begroet door 10.000 fans die feestvierden op de Grote Markt in Brussel. Het avontuur in het nationale team eindigde voor Pfaff in 1987, toen de doelman 33 jaar oud was. Zijn laatste interland speelde hij op 23 september 1987 tegen Bulgarije. Nadien werd hij opgevolgd door Michel Preud'homme.

Succes met Bayern
Na het winnen van de Beker van België met Beveren in 1978, om in hetzelfde jaar bekroond te worden als Belgisch Voetballer van het Jaar, won hij het jaar daarop het kampioenschap. De echte sprong maakte hij echter in 1982/83, toen hij na het WK in Spanje werd gekocht door Bayern. Met der Rekordmeister luidde Pfaff een cyclus van successen in, maar zijn debuut in de Bundesliga werd een nachtmerrie. Tijdens zijn eerste competitiewedstrijd op zaterdagmiddag 21 augustus 1982, een topper uit tegen Werder Bremen, maakte hij in de 43e minuut van de eerste helft een eigen doelpunt. Bayern verloor de wedstrijd met 1-0.

Langzaam klom de Belgische doelman echter omhoog en met knappe en spectaculaire reddingen wist hij zich ook in het Duitse voetbal waar te maken, waar hij al snel werd beschouwd als de erfgenaam van de grote Sepp Maier. Bayern-doelman Pfaff won zo drie Bundesliga-titels (1984/85, 1985/86, 1986/87), twee Duitse bekers (1983/84 en 1985/86) en een Duitse Super Cup (1987).

In 1986/87 bereikte hij met zijn team de finale van de EuropaCup I, maar verloor in een comeback met 2-1 van Porto. In die wedstrijd kreeg hij het iconische hakje van de Algerijn Rabah Madjer tegen. Hij verliet Bayern in 1988, na 156 optredens in vijf seizoenen, en op 33-jarige leeftijd tekende hij bij het pas gepromoveerde Lierse SK. Het team eindigde op de tiende plaats en het volgende jaar beëindigde de theatrale doelman zijn carrière in Turkije op 36-jarige leeftijd, waar hij het voorstel van Trabzonspor accepteerde en een derde plaats behaalde.

De afscheidswedstrijd
Om het voetbal vaarwel te zeggen, organiseerde Pfaff in 1991 een afscheidswedstrijd op het veld van Beerschot. Het België van de jaren tachtig en een selectie wereldsterren stonden tegenover elkaar, waaronder Franz Beckenbauer, Ruud Krol, Platini, Roger Milla, Alain Giresse en Søren Lerby. De wedstrijd werd live uitgezonden in 36 landen.

Het evenement was een gelegenheid voor de doelman om ruzie te maken met de Belgische federatie, schuldig aan het niet geven van de juiste aandacht. “Aangezien het onmogelijk lijkt voor de Federatie om zijn helden te vieren, heb ik erover nagedacht”, verklaarde hij. “En als ik echt, zoals ze zeggen, zo verafschuwd was in de voetbalomgeving, had ik niet zoveel sterren kunnen verzamelen.”

Terwijl hij zijn handschoenen aan de wilgen hing, werkte hij in de public relations-sector. In het seizoen 1998/99 werd hij trainer van Oostende en daarna algemeen directeur van Turnhout. Slachtoffer van te veel vooroordelen, bleek al snel dat dit geen succes werd. Met zijn vrouw Carmen had hij drie dochters, die hem talloze kleinkinderen schonken. In 2003 opende hij de deuren van zijn landhuis, waar het hele gezin woont, inclusief zijn broers en zussen, voor een realityshow.

De realityshow was zo succesvol dat deze in België met enkele jaren werd verlengd. Daarnaast speelde Pfaff ook in de Duitse televisieserie 'Storm of Love', waarin hij zichzelf speelde. Een excentriek en nooit saai personage, werd hij herinnerd vanwege zijn geweldige reddingen, waardoor Pelé hem opnam in de FIFA honderd, de lijst van de 125 grootste levende voetballers, en om trofeeën te winnen met Beveren en Bayern, maar ook vanwege zijn grappen en grollen.

Zoals toen, na meerdere malen beledigd te zijn in een vriendschappelijke wedstrijd tegen Nederland in Rotterdam, groenten en fruit van de tribunes werden gegooid. Hij plukte een appel en at die leunend op een paal op. Zijn manier van invulling geven aan de rol van keeper weerhield hem er niet van om in zijn rol de nummer één van de wereld te worden. “Wat ik met Bayern en met het nationale team had, was dat ik mezelf altijd wilde verbeteren en de sterkste zijn.”