Van Voetbaldroom naar nachtmerrie: 'Jongetje bij AZ moest naakt de vrouwelijke fysio aanstaren'

Finn Berk heeft maar één droom: voetballen in het shirt van zijn favoriete voetbalclub AZ. De Noord-Hollander komt op zeer jonge leeftijd terecht in de jeugdopleiding van de Alkmaarders, waar hij samen speelt met onder meer Owen Wijndal, Calvin Stengs en Peer Koopmeiners, en alles lijkt voorspoedig te gaan. Maar dat is slechts schijn. Berk krijgt in de AZ-jeugd bijna dagelijks te maken met denigrerende opmerkingen van trainers en ploeggenoten en maakt ongemerkt deel uit van een angstcultuur. Berk probeert het later als beginnend prof nog wel bij SC Cambuur en in Duitsland, maar op slechts 22-jarige leeftijd is zijn profloopbaan voorbij. De centrale verdediger besluit niet lang daarna om zijn turbulente voetballeven te bundelen in Voetbaldroom en kort voor de lancering van het spraakmakende boek praat hij hierover uitgebreid met Voetbalzone.

Door Justus Dingemanse

“Het moet een leerzaam en informatief boek worden”, antwoordt Berk op de vraag waarom hij Voetbaldroom in de afgelopen jaren heeft geschreven in samenwerking met auteur Jeroen Kleijne. “Voor ouders, spelers, teamgenoten en voor de KNVB. Omdat ik de donkere kant van de voetbalwereld graag wil belichten. Het is bedoeld voor jongens die nu nog bij BVO’s (Betaald Voetbal Organisaties, red.) spelen en voor de ouders. Dat ze weten hoe het er echt aan toegaat. Wat ze niet zien achter de schermen. En voor de KNVB, omdat ik hoop dat zij er mee aan de slag gaan.”

Berk zag zijn voetbaldroom bij AZ al op jonge leeftijd veranderen in een nachtmerrie, onder meer door intimiderend en kleinerend gedrag en fysiek geweld op de trainingsvelden van de Alkmaarse club. “Op mijn dertiende, veertiende dacht ik bij AZ al: Shit, waar ben ik in beland? Ik wilde toen eigenlijk al stoppen, maar ik durfde niet meer. Je dacht: Je speelt bij het grote AZ, wie wil dat nou niet? Ik zat wel gevangen. Ik zou het niet hebben willen missen, maar ik zou het ook nooit opnieuw hebben gedaan, met de kennis die ik nu heb”, zo benadrukt de twee jaar geleden gestopte verdediger.

Enorm veel stress

Het voormalig talent raakte behoorlijk beschadigd door de opvallende gebeurtenissen die zich in rap tempo opvolgden bij AZ. “Ik had hartklachten, stress en hyperventilatie. En ik kreeg ook haaruitval door de enorme stress, ja. Dat zijn fysieke klachten, maar ik kreeg ook mentale klachten. En dat moet stoppen”, hoopt Berk door zijn opvallende verhaal te delen dat er in de jeugdopleidingen in Nederland voortaan anders wordt omgesprongen met jeugdige en kwetsbare spelers.

Berk komt direct met een voorbeeld van hoe het er soms aan toeging in de jeugdafdeling van AZ. “Van een ploeggenoot, Wessel heet hij, hoorde ik ook dat hij zo werd beschadigd door de trainer, door continu druk op hem te zetten. De meeste voetballers kunnen wel van zich afbijten en er is dat haantjesgedrag. Maar hij was een lieve en leuke jongen, en hij kon dat totaal niet. Zijn niveau ging ver naar beneden en hij werd gewoon helemaal de grond ingestampt.”

Tijdens groepsgesprekken op maandagochtend om 08:00 uur kreeg de piepjonge ploeggenoot van Berk het zo mogelijk nog zwaarder te verduren. “‘Nou, Wessel, dat was niet echt best wat jij liet zien.’ Echt op die denigrerende manier”, graaft Berk in zijn geheugen. “‘Nou, Pietje, zeg jij eens tegen Wessel dat het helemaal kut was’. Dat waren beste vrienden van elkaar. Dus je zag hem echt kijken van: ‘Ga ik dat echt tegen hem zeggen?’ Hij probeerde het eerst nog lief, zo van: ‘Wessel, je speelde niet echt super goed, ofzo’. Op een gegeven moment zei de trainer: ‘Nee, zeg gewoon dat het kut is met hem. Wees gewoon duidelijk’. Dat deed die trainer ook bij mij, dat ik tegen mijn vriend moest zeggen dat het kut was en wat hij nog bij AZ deed. Op dat moment ben je nog angstig, bang en jong. Dus dan doe je dat. Maar later heb je onderling ruzie, dus voor de teamgeest werkt het totaal niet. Dat is een voorbeeld van hoe het er daar dag in dag uit aan toeging.”

Strafkamp

Berk vindt de vergelijking met een strafkamp niet eens zo ongepast. “Een heftige vergelijking, maar ik zou het wel zo kunnen zeggen. We werden altijd met een busje opgehaald voor school en ik vond het daar op een gegeven moment gewoon veel leuker. En ik weet van andere jongens ook dat ze dachten: Shit, daar staat het busje weer. We gaan weer. Ik voelde echt van hoe dichter ik bij die poorten kwam, dat ik het steeds benauwder kreeg. Daar gaan we weer, het recht van de sterkste”, blikt hij met bitter weinig plezier terug op de dagelijkse busritjes naar het trainingscomplex van AZ.

De geboren Noord-Hollander dacht geregeld aan stoppen, maar besloot ondanks de zware jeugdjaren om door te zetten. “Ik deed Sinterklaas-inkopen met mijn moeder in de stad, toen er een buurjongetje naar me toe kwam. Die zei: ‘Kijk mam, hij speelt bij AZ. Dat wil ik ook’. Ik werd helemaal aanbeden. En op een gegeven moment is het ook gewoon je identiteit. Berk is mijn achternaam, maar uiteindelijk werd AZ mijn achternaam. En ook mijn voornaam. Hij is AZ, de profvoetballer. Dan durf je er op dat moment niet mee te stoppen, want je bent er al zo lang mee bezig. Je hebt ook geen sociaal leven meer. Ik zat in Alkmaar op school en vrienden had ik eigenlijk niet meer”, schroomt Berk niet om een heftige ontboezeming te doen over zijn jongste jaren.

Naakt naar fysiotherapeut

Berk klom op naar het Onder 14-elftal van AZ en ook in dat elftal bleef de talentvolle verdediger helaas niet gevrijwaard van merkwaardige voorvallen. Zo was er eens een incident met een iets jongere ploeggenoot. “Die jongen was dertien, geloof ik. En voor rust werd hij gewisseld. Hij stond nog onder de douche toen wij binnenkwamen, en de trainer zei: ‘Kom eens onder de douche vandaan’. Dus hij komt zo met zijn handdoekje onder de douche vandaan. En de trainer zegt: ‘Weet je hoe ik me voel als ik naar je kijk? Je speelt niet heel erg lekker’. Op zo’n hele denigrerende manier. Dus die trainer pakt de handdoek voor zijn ‘pikkie’ vandaan en zegt: ‘Kijk de fysiotherapeut maar even in de ogen aan’. Dat was een meisje van 22 of 23 die stage liep bij AZ. Hij moest haar een minuut lang aankijken. En de trainer zegt: ‘En? Hoe voel je je?’ Die jongen zegt: ‘Ik schaam me een beetje, voel me ongemakkelijk’. Die trainer ging toch uit zijn plaat. ‘Dat is Godverdomme ook hoe ik me voel als ik naar je kijk. Waar ben je mee bezig, man?’”

“Eerst moesten wij lachen dat hij naakt tegenover die dame stond. Maar daarna voelde je ook wel dat dit niet de bedoeling was”, kregen Berk en zijn teamgenoten binnen korte tijd met uiteenlopende emoties te maken. “Ik had het gevoel dat ik er iets van moest zeggen, maar dat durfde je als veertienjarige niet zo. En het was normaal. Dit is dan iets qua seksueel gebeuren, maar de manier waarop ze met ons omgingen… Het was een gewoonte geworden. Dag in, dag uit was het gewoon pesten en plagen. En het was normaal. En je hoopte maar dat jij niet aan de beurt kwam. Maar het was wel heel heftig”, aldus de geboren Haarlemmer, die het ondanks zijn liefde voor AZ nooit schopte tot de hoofdmacht en de club in de zomer van 2018 inruilde voor Almere City FC.

Moeder in tranen

Veel jeugdspelers van AZ durfden thuis niet hun mond open te doen over de werkwijze van de diverse jeugdtrainers. Berk durfde dat als één van de weinigen wél. “Mijn moeder moest huilen aan de eettafel. Dus mijn vader zei: ‘Vertel het maar niet aan moeders, bespreek het maar met mij’. Hij zei altijd: ‘Finn, als je het niet meer leuk vindt, dan stoppen we ermee. Geen enkel probleem’. Berk senior trok ook geregeld aan de bel bij de leiding van AZ, maar zijn inmenging bood helaas weinig soelaas voor Berk junior. Zoonlief werd nog steeds hard aangepakt door de jeugdcoaches in Alkmaarse dienst. “Er werd gewoon wraak genomen als je aan de bel trok, zeker.”

Uit de bus gezet

Berk herinnert zich ook die keer dat een ploeggenoot de spelersbus van AZ werd uitgezet. “We reden langs de Johan Cruijff ArenA. Dus die jongen zegt: ‘Wat een mooi stadion, wat top’. Maar die buschauffeur was daar niet van gediend: ‘Het is een lelijk stadion en Ajax is een kutclub’. En zo gaat het niet alleen bij AZ, al vond ik het daar wel extreem. AZ is natuurlijk ook één van de grotere clubs in Nederland. Maar het is echt de angstcultuur van bovenaf. De grote baas Robert Eenhoorn, en ook Max Huiberts”, verwijst Berk naar de inmiddels vertrokken algemeen directeur en de huidige directeur voetbalzaken van AZ. “En via de trainers komt het bij de spelers terecht. De sukkeltjes, de soldaten in rangorde.”

De voormalig AZ’er beschrijft vervolgens wat de verontwaardigde buschauffeur precies deed op de snelweg nabij het stadion van Ajax. “Hij deed de deur open langs de vluchtstrook en die jongen werd er gewoon uitgezet. En de buschauffeur deed direct de deur dicht. En twee seconden later deed hij de deur weer open. ‘Zitten, en nooit meer zeggen’”, kreeg de verbouwereerde jeugdspeler van AZ te horen. “En hij heeft echt een trauma voor zijn leven”, lacht Berk, die zich direct afvroeg of de chauffeur zijn weg zou vervolgen. “Zulke mensen hebben een machtspositie en daar heb ik sowieso mijn gedachten bij. Het is gevaarlijk, en wij moesten dat allemaal maar accepteren.”

Angst als motivator

Berk is wel van mening dat (jeugd)spelers mogen worden gestraft als ze de kantjes ervan af lopen. “Aanpakken dan, zeker. Maar uiteindelijk deden we allemaal ons best. Want we hadden allemaal die ene droom. En het was niet uit intrinsieke motivatie, we waren gewoon bang wat de trainer ervan zou zeggen. Dat was uiteindelijk onze grootste drijfveer. We willen winnen. Niet omdat wij dat wilden, maar omdat de trainer graag wil winnen. Want anders zou hij ons aanpakken. Dat was eigenlijk de grootste motivatie die we hadden. Je kon er een premie tegenover zetten, wat je ook maar wilde. Maar de grootste motivatiebron was de trainer”, onthult Berk wat hem dreef op het trainingsveld en tijdens wedstrijden bij AZ.

Marijn Beuker

De oud-verdediger kreeg door de jaren heen met diverse mensen te maken binnen AZ. Dus ook met Marijn Beuker, die verantwoordelijk was voor de talentenbegeleiding in Alkmaar en tegenwoordig directeur voetbalzaken is bij Ajax. Berk heeft in ieder geval geen hoge pet op van Beuker. "Bij AZ zeiden ze altijd al: ‘Wat heeft hij voor functie binnen de club?’ Hij voegde ook niks toe en was de hele dag aan het voetvolleyen. Hij voerde dan ook die gesprekken qua teamgeest et cetera. Maar als hij kwam binnenlopen, zeiden die trainers ook: ‘Marijn, jij verdient ook makkelijk je geld, hé? Wat doe jij nou eigenlijk?’ Marijn voerde dan die gesprekken, maar dat escaleerde toch vaak in onderling gezeik. Dat kon hij ook helemaal niet, dat steeg hem naar zijn bol. Zijn functie was echt lachwekkend. Maar voor de rest is het wel een aardige man."

Berk deed bij AZ en later ook bij het Duitse clubs FSV Union Fürstenwalde en SV Babelsberg 03 zijn uiterste best om te slagen. Toch deed hij zelf ook niet alles goed, zo geeft de Haarlemmer ruiterlijk toe, al ging dat soms buiten zijn schuld om. “In Oost-Duitsland was een buitenlander sowieso niet heel erg welkom. Ik moest in de eerste week naar de fysio, maar ik hoorde het allemaal niet, want ik kende de taal nog niet goed. Toen was het van: ‘Finn, je bent vandaag niet naar de fysio gegaan, hier heb je vier, vijfhonderd euro boete.’ Dat ging in de spelerspot. Ik zei van: ‘Ik wist dat helemaal niet, kan iemand mij niet een beetje meenemen in de eerste maand.’ In de eerste week heb ik ongeveer duizend euro aan boetes gehad en die aanvoerder was gewoon keihard. ‘Oprotten, je moet het gewoon doen.’”

Samen met een bevriende ploeggenoot uit Tsjechië, de enige andere buitenlander in de selectie, zinde Berk op wraak. “Die jongen was heel erg autistisch en had zijn schoentjes altijd netjes staan. Toen keken we naar de grootste boetes op de wedstrijddag. Hardloopschoenen niet bij je, 750 euro boete. Toen heb ik samen met Kuba zijn hardloopschoenen gepakt. En ik denk dat ze nog steeds in de keuken achter een pot augurken staan. Zo goed waren ze verstopt. Toen zei de trainer: ‘Doe je hardloopschoenen aan’. Kuba en ik moesten natuurlijk lachen. En die jongen zegt: ‘Verdomme, waar zijn mijn hardloopschoenen?’ En die trainer gelijk: ‘Dino, je moet nu 750 euro betalen’. Hij deed dat bij mij en iedereen. En zo ging het eraan toe daar.”

AZ niet blij met boek

In Voetbaldroom komt met name AZ er niet goed vanaf, waardoor de clubleiding in Alkmaar aanvankelijk niet blij was met de totstandkoming van het boek. “Het is ook niet als wraak of natrappen”, zo benadrukt Berk direct. “Ik hoop echt dat ze ervan schrikken. Want je doet er zoveel jongens zoveel verdriet mee. Het zijn allemaal stoere mannetjes die er goed uitzien, die gewoon huilen in bed. En ik ook. Ik was ook een stoer mannetje, maar het ging zo kneiterhard daar. Het was zo geen veilige omgeving. En dit gebeurt niet alleen bij AZ, maar ook bij Ajax, SC Cambuur en alle betaaldvoetbalorganisaties gaat het zo. Het is toevallig dat ik acht jaar bij AZ heb gespeeld, anders was dit boek over bijvoorbeeld PSV gegaan. Honderd procent.”

Na de aankondiging van het boek stroomden de positieve reacties binnen. Maar er heerste niet louter positiviteit rondom Voetbaldroom. “Ik ben een paar keer anoniem gebeld. ‘Finn, klootzak dat je het boek uitbrengt.’ Daar schrok ik van. Dan vroeg ik met wie ik sprak. Dan hangen ze gelijk op. Dan dacht ik in bed wel na van: ‘Wie was die stem?’ Ik hoorde alleen dat het een mannenstem was.” Berk zoekt naar een oorzaak voor de vervelende telefoontjes. “Het zijn vooral mensen die bang zijn dat ik iets negatiefs over ze zeg. En bij AZ was vooral Koen Stam (voormalig jeugdtrainer AZ, red.) heel negatief en hard naar de spelers toe, dat staat ook in het boek. Terwijl hij zelf ook last had van angsten, druk en slaapproblemen. Dat vroeg ik ook aan hem. ‘Koen, buiten het veld ben je best wel een aardige, lieve man. Waarom ben je dan zo extreem naar ons toe?' Hij was echt de grootste pestkop van allemaal. Daar heb ik nooit antwoord op gekregen. En tot de dag van vandaag ben ik daar echt wel benieuwd naar. Want ik heb ook slapeloze nachten gehad, en ik niet alleen. Want als ik het alleen was, dan had ik dit boek niet geschreven.”

Geen afrekening

“En het is ook geen afrekening meer”, wil Berk, die zich eindelijk weer gelukkig voelt, graag duidelijk maken. “Ik hoef niet meer terug de voetballerij in. En ik lees zoveel verhalen en interviews, ook op Voetbalzone, van dingen die gebeuren in de voetbalwereld. Het is nu tijd voor verandering. Dat de mensen die ik benoem, ook echt schrikken. Zo van: ‘Kut, is dat echt wat wij doen met die jongens?’ Het is geen afrekening meer. Zes jaar geleden wel, toen we met het boek begonnen. Maar nu totaal niet meer.”

Reactie AZ

Tegenover NH Nieuws heeft AZ gereageerd op het boek van Berk. De club vindt het vervelend dat de voormalig jeugdspeler zijn tijd in Alkmaar niet alleen maar als prettig heeft ervaren. “We herkennen ons echter niet in het geschetste beeld en het is beslist niet exemplarisch voor hoe we bij AZ werken en hoe we met onze spelers, stafleden en andere collega’s omgaan.”

AZ is dan ook verrast en verbaasd over de inhoud van ‘Voetbaldroom’. “Enkele jaren geleden heeft Finn nog meegetraind bij de club. In die weken hebben we geen wanklank vernomen en zijn de stafleden juist uitvoerig bedankt voor de geboden ruimte en gastvrijheid.”

Wil je Voetbaldroom van Finn Berk graag lezen? Bestel hem dan hier!